اصول کلي حفظ
نگاه کلي به آيات
-با مطالعه تفسير ديد کلي نسبت به آياتي که بنا داريد حفظ کنيد به دست آوريد.
– مطالعه ترجمه آيه
-مطالعه تفسير آيه
در اين تفسير، ابتداي هر سوره محتواي استفاده ازتفسير نمونه به دلايلي که ذکر مي شود مناسب تر به نظر مي آيدارتباط زيبايي بين آيات، که کلي سوره مشخص شده و يک ديد جامعي نسبت به مفاهيم کلي سوره ارايه مي شوداغلب از چشم خواننده عادي پنهان است به نحو احسن بيان شده است و اين کمک شاياني به تثبيت مفاهيم آيات در ذهن مي کند.
(اگر وقتتان کم است مي توانيد به جاي تفسير 72 جلدي، برگزيده تفسير را که 5 جلد بيشتر نيست مطالعه داشته باشيد)
-گوش دادن به نوار و تکرار
زمان لازم و ميزان تکرار در گوش دادن به آيات کاملا به تمرکز و استعداد حافظ بستگي دارد که به مرور آن را تجربه خواهد کرد.
ابتدا آيه اول را طبق مراحل فوق حفظ کنيد. تا آيه را کامل حفظ نکرده ايد سراغ آيه بعدي نرويد. حفظ آيه بعد را مثل آيه قبلي انجام دهيد.
توجه داشته باشيد هر بار که حفظ آيه اي را به پايان مي رسانيد، از اولين آيه اي که در آن روز حفظ کرده ايد تا جديدترين آيه از حفظ بخوانيد.
اين کار را تا پايان حفظ آخرين آيه روزانه تکرار کنيد
دوره محفوظات
دوره محفوظات مهمترين بخش حفظ قرآن است. (دقت داشته باشيد که يک حافظ وقتي موفق است که حفظش روي اصول باشد) از پايه محکم باشد. محفوظاتش را مرتبا دوره کند
(محفوظات به دو دسته تقسيم مي شوند، محفوظات جديدتر (5 تا 2 روز پيش) و محفوظات قديمي تر) جزء هاي قبلي محفوظات جديد مي بايست هر روز مرور شوند
ولي محفوظات قديمي تر (مخصوص حافظان بالاي 1 جزء) مي بايست قبل از اتمام حفظ جزء جديد، طبق يک برنامه منظم در هر 2 روز يا 11 روز يا بيشتر، بسته به ميزان محفوظات حافظ، دوره شوند. در برنامه اي که خدمتتان ارايه مي گردد همه موارد فوق لحاظ مي شود.
دو نکته مهم:
از آنجاکه نحوه يادسپاري آيات در همه يکسان نيست، حافظان علاقه مند مي توانند از اوقات فراغت خود براي مرور بيشتر استفاده کنند. اختصاص زمان براي تحويل محفوظات به صورت پرسش و پاسخ به يکي از اعضاي خانواده يا دوستان تاثير بسزايي در کيفيت و سرعت حفظ شما خواهد داشت تذکراتي در مورد قرآن حدالمقدور قرآني که جهت حفظ انتخاب مي کنيد تا پايان مرحله بايد ثابت باشد. رسم الخط عثمان طه توصيه مي شود. از قرآن بدون ترجمه جهت حفظ استفاده کنيد.
شکي نيست که افراد مختلف داراي شرايط و ويژگيهاي متفاوتي مي باشند و هر کس با شناختي که از ظرفيت و استعداد خود دارد مي تواند بهترين شيوه ها را برگزيند. اما شايسته است تا به نکاتي که در خلال سالها تجربه و ممارست به دست آمده است و بيشترين سهم را در حفظ دارند به طور خلاصه اشاره شود.
روش حفظ
به سه شيوه مي توان آيات را حفظ کرد
الف ـ از طريق تکرار و تمرين
ب ـ با استفاده از نوارهاي ترتيل
ج ـ با نوشتن آيات
ولي از ميان اين سه شيوه اول توصيه مي شود. اما نکته اي که ذکرش لازم است و به حفظ کردن کمک فراوان مي کند اين است که هدف فرد نبايد تنها اکتفا به حفظ قرآن باشد بلکه با خود اينگونه فکر کند که علاوه بر قرآن مثلاً نهج البلاغه را هم حفظ خواهم کرد. اگر چنين هدفي را تعقيب کند و پشتکار و استمرارش را با مدد از توفيقات الهي همراه سازد مي تواند قرآن کريم را زودتر حفظ کند و در عين حال از ادامه کار خسته نشود. چنانکه اين امر در طي کردن مدارج مختلف تحصيلي نيز صادق است. دانش آموزي که به مراحل عالي تر فکر کند موفق تر از ديگر دانش آموزي است که اين انديشه را در سر ندارد.
شرايط حفظ
شرايط حفظ را به دو دسته فردي و عمومي مي توان تقسيم کرد اول شرايط فردي هر کس در اوايل حفظ بايد به طبيعت خودش مراجعه کند و سپس با سه حالت صوتي قوي، متوسط و ضعيف تمرين کند و -1همينطور از نظر آهنگ خواندن به صورت تند و کند و متوسط تمرين کند و بعد هر کدام از نظر کيفي و کمي براي او بهتر بود و با طبيعتش سازگاري بيشتري داشت همان را انتخاب کند و ادامه دهد. مثلاً فرض کنيد مي خواهيد سوره هاي نبأ و نازعات و عبس را حفظ کنيد. سوره نبأ را با صورت قوي و از نظر آهنگ به صورت تند تکرار کنيد. سوره نازعات را با صوت متوسط و آهنگ متوسط تمرين کنيد و سوره عبس را با صوت ضعيف و آهنگ کند قرائت کنيد و بعد هر کدام از اين سه طريق با طبيعت شما سازگارتر بود و زودتر و آسانتر توانستيد حفظ کنيد همان را ادامه دهيد. ولي تجربه نشان داده است که اگر صوت و آهنگ خواندن هر دو متوسط باشد بسيار نيکو بوده و شخص زودتر به نتيجه مي رسد
اينکه گفته مي شود صوت و آهنگ متوسط بهتر است به اين خاطر است که حفظ کردن، تکرار و تمرين زياد لازم دارد و ممکن است انسان بعد از مدتي دچار ناراحتي حنجره و يا ناراحتيهاي ديگر شود و يا ممکن است زود خسته شود و يا نيازمند صرف وقت زياد باشد و در نتيجه کم حفظ کند. و آهنگ نيز اگر تند باشد موجب مي شود که هنگام تحويل دادن تند تحويل داده شود و اين با اصول حفظ منافات دارد و اساساً قرآن را بايد با تأمل و تدبر خواند.
حفظ قرآن بايد در مواقعي که مغز انسان آرامش کامل دارد صورت گيرد تا در ذهن بماند. بنابراين دانش آموزي که از کلاس درس بازگشته و يا کارگري که از کار دست کشيده و يا طلبه و دانشجويي که مدتي را مطالعه نموده است نبايد تمريناتش را شروع کند. نکاتي که در آرامش فکري موثرند عبارتند از:
الف ـ مکان: جايي که براي حفظ در نظر گرفته مي شود بسيار با اهميت است. بايد سعي شود مکاني انتخاب شود که اشياء مختلف با نقش و نگار در ديد انسان نباشد چرا که هر کدام ممکن است اشتغالاتي را در ذهن ايجاد کند. بنابراين توصيه مي شود که حتي الامکان تمرينات خود را در مکان ثابتي انجام دهيد چون تغيير مکان از تمرکز حواس مي کاهد. ونيز توصيه مي شود اگر پرده و يا ديواري سفيد رنگ در مقابل قرار گيرد بهتر است زيرا در آرامش فکر موثر است.
ب ـ زمان: اوقاتي که انسان از آرامش ذهني برخوردار است عبارت است از اول صبح و قبل از طلوع آفتاب. زيرا انسان با استراحت در شب آرامش فکري و روحي خود را بازيافته است و خداوند نيز مي فرمايد:
وجعلنا نَوْمَکُمْ سُباتاً
و خواب شما را وسيله آسايش قرار داديم و يا در جاي ديگر مي فرمايد
اللهُ الّذي جعَل لکُم اللّيلَ لِتسکُنوا فيه و النّهارَ مُبصراً
خداوند براي شما شب را قرار داده است تا در شب سکني و آرامش بگيرد و قرار داده است بر شما روز را تا بيدار باشيد و به تلاش و فعاليت بپردازيد
براي تحقق اين منظور بهتر است شبها زودتر به خواب رويم تا بتوانيم صبحها زودتر برخيزيم
ب ـ پرهيز از اشتغالات غير ضروري: از آنجايي که حافظ قرآن بيش از هر چيز نياز به آرامش روحي و رواني دارد، بايد سعي کند خود را کمتر در معرض اشتغالات متفرق قرار دهد. البته اگر اتفاق پيش بيني نشده اي روي دهد بايد تا غلبه کردن و به فراموشي سپردن آن و تسلط بر اعصاب و روان کار حفظ را به تأخير انداخت و سپس با آرامش خاطر کار را دوباره شروع کرد
ب- داشتن نظم در کارها: عدم رعايت نظم در مسايل و کارهاي روزمره گاهي اشتغالات، نگراني ها و اضطرابهاي فراواني را به بار مي آورد. مثلاً دانش آموزي که جاي کتابها و دفتر هايش مشخص نيست يا مشخص است ولي آنها را جاي خود قرار نمي دهد. ممکن است گم شدن يک جزوه درسي روزها و هفته ها آرامش فکري او را سلب کند. و نيز رعايت نظم در حفظ قرآن ضروري است و اين خود داراي ابعاد متفاوتي است.
اول: وقت را مشخص کنيم و ديگر آن را تغيير ندهيم و هر روز بر طبق همان وقت مشخص به چفظ قرآن بپردازيم و مانند نمازي که در وقت معين خوانده مي شود به رعايت آن پاي بند باشيم.
دوم: بهتر است در موقع راه رفتن به حفظ قرآن نپردازيم چون عوارض مطلوبي ندارد
سوم: تا آخر عمر تکرار محفوظات را ادامه دهيم
چهارم: کم ولي با کيفيت خوب حفظ کنيم. گاهي بعضي به يکباره روي ذهن خود فشار مي آورند و تا مدتي موفقيتهايي را دارند اما بعد خسته مي شوند و حفظ را کنار مي گذارند. بايد بر طبق استعداد و وقت برنامه ريزي، و به آن دقيقاً عمل شود.
يکي ديگر از شرايط فردي غذاي مناسب و متوسط خوردن است که در حفظ نقش موثري دارد. اين سخن به معني تشويق به پرخوري نيست بلکه منظور غذاي مطبوع و به موقع خوردن است. کوتاهي در اين مورد گاهي باعث ايجاد عوارضي مي شود در حالي که در قرآن کريم آمده است:
فَلْينظُر الإنسانُ الي طعَامِه
و بعضي در تفسير آن گفته اند مراد آن است که انسان بايد در نوع غذا و طعم و بهداشت آن دقت نمايد. و در پارهاي احاديث نيز تاکيد شده است که صبح بايد غذايي کامل خورد و شب غذايي سهل الهضم. و اگر دو عامل تغذيه و بهداشت توسط انسانها رعايت شود از بسياري بيماريها جلوگيري به عمل مي آيد.البته بايد دانست که پرخوري نيز باعث از کار افتادگي ذهن مي شود، همانگونه که کم خوري زياد آمادگي ذهني را کاهش مي دهد. چرا که جسم و روح با يکديگر در ارتباطند و نخوردن غذاي مناسب روح و ذهن را به دنبال جسم دچار ناراحتي و اختلال مي کند. و خلاصه در تناول غذا از افراط و تفريط بايد دوري کرد.
دوم شرايط عمومي
براي حفظ کردن بايد از يک قرآن مشخص استفاده شود تا آخر تعويض نگردد. در اين رابطه بهترين چاپها، چاپ طاهر خوشنويس است. البته از نوع متوسط آن و بدون ترجمه. زيرا اگر قرآن بزرگ باشد گرچه در موقع تمرينات و حفظ کردن ممکن است مفيد باشد اما در موقع ارائه دادن به مشکلاتي برخورد مي کنيم زيرا هنگام ارائه دادن بايد صفحه اي طويل را در ذهن مجيم کنيم و بعد بخوانيم و اين امر دشواري است. از سويي ديگر قرآن مورد حفظ نيز نبايد کوچک باشد زيرا فواصل خطها با هم نزديک است و در موقع تمرين براي اعصاب و چشم ضرر دارد و نيز در موقع تحويل دادن خطوط فشرده و نزديک به هم با هم اشتباه مي شود. کساني که از قرآن کوچک استفاده مي کنند تا بتوانند در راه تمرين کنند بايد بدانند که اين کار غير اصولي است و براي چشمها و اعصاب بسيار مضر است. بعضي گمان مي کنند با اين کار حداکثر استفاده را از اوقات خود مي برند در حالي که قبلاً درباره نظم توضيح داديم که اگر مرتب و طبق برنامه و نظم قرآن حفظ شود نيازي به تمرين در راه نخواهد بود. علاوه بر اينکه اينکار ممکن است باعث غفلت و بي خبري از محيط اطراف شود که اين خود عوارض و حوادثي را به دنبال دارد و گاه باعث ترديد و اشتباه در حفظ و تمرين آيات مشابه نيز مي گردد. وعادت کردن به حالت ترديد در آينده موجب وسوسهاي مختلف خواهد بود. علاوه بر اين همه چه بسا اين کار بي حرمتي و هتک قرآن نيز باشد. البته در مسافرت و هنگامي که شخص در ماشين يا هواپيما و يا قطار بسر مي برد تنها مي تواند محفوظات خود را تکرار کند که اين کار هم باعث تسلط بيشتر خود شخص و استفاده از وقت طولاني شده و هم عاملي براي تشويق ديگران به قرآن کريم است. اما اينکه قرآن مورد استفاده براي حفظ بدون ترجمه باشد از اين جهت است که احتمال دارد توجه به معاني خللي به امر حفظ برساند. البته پس از حفظ قسمت مورد نظر، توجه به معاني بسيار عالي است ولي در هنگام حفظ کردن از تمرکز حواس مي کاهد زيرا وقتي ذهن در مسير حفظ کردن واقع مي شود آيات به سهولت حفظ مي شود و با کوچکترين توقفي آن سرعت از بين مي رود و ذهن حالت کندي به خود مي گيرد. نگاه کردن به ترجمه در مرحله اول و حفظ کردن آيات در مرحله دوم نيز موجب کندي حفظ خواهد شد زيرا هنگام حفظ کردن آيات ممکن است ذهن متوجه ترجمه شود و يا احياناً در ترجمه اي که فرا گرفته شده دچار ترديد گردد. پس بهتر اين است که بعد از حفظ کردن مورد نظر به مفهوم آيات پرداخته شود. مثلاً بعد از اتمام يک جزء به بررسي مفهوم آن پرداخت تا بتوان بهره اي کامل و جامع از آيات الهي برد. البته چنانکه بعداً به تفصيل خواهد آمد افرادي که تسلطي بر ادبيات و مفاهيم قرآن کريم دارند به مراتب زودتر مي توانند قرآن را حفظ کنند تا افرادي که اصلاً آگاهي از ادبيات و صرف و نحو مفاهيم قرآني ندارند. لذا اگر اول مقداري صرف و نحو فرا گرفته شود با سهولت بيشتري مي توان قرآن را حفظ کرد و طلّاب و دانشجويان معارف اسلامي از اين جهت يک گام پيشتازترند.
بايد شروع حفظ از اسامي سوره ها باشد به اين ترتيب که اسامي سوره ها را در ابتدا ده تا ده تا تقسيم مي کنيم و بعد از حفظ کردن هر ده تا، ده تاي بعدي را شروع مي کنيم و در نهايت اسامي همه سوره ها را از اول تا آخر چندين بار تمرين و تکرار مي کنيم تا کاملاً در خاطر بماند. بعد از اين مرحله نوبت به حفظ خود شوره ها مي رسد که پيشنهاد مي شود از جزء سي ام شروع شود يعني از سوره نبأ تا پايان جزء. علت اين پيشنهاد اين است که سوره بقره طولاني است و بسيار دير به انتها مي رسد از اين رو ممکن است حافظ را ملول و دلسرد کند. اما در جزء سي سوره ها کوتاه است و زود حفظ مي شود و باعث تشويق و دلگرمي حافظ مي گردد و از درون احساس شادماني و نشاط مي کند و تصميم مي گيرد بيشتر و بهتر حفظ کند. مانند کسي که قصد پياده روي دارد. اگر از روز اول خياباني طولاني را بپيمايد چون عادت به اين کار ندارد ممکن است خسته و يا اصلاً از پياده روي منصرف شود. اما اگر در ابتدا مسيري کوتاه را طي کند و تدريجاً بر آن بيفزايد نه تنها خسته نمي شود که شوق خاصي به ادامه کار پيدا مي کند.
آنچه در حفظ کردن مهم است اين است که ذوق و شوق هميشه باقي باشد. وقتي احساس کرديد خسته شده ايد به حفظ ادامه ندهيد. زماني به حفظ کردن بپردازيد که کاملاً براي شما شيرين و جذاب باشد و در آن موقع است که بهتر و زودتر حفظ مي کنيد.
براي حفظ هر سوره بايد در ابتدا سوره را تقسيم بندي کرد و اين مي تواند بر اساس داستانهاي يک سوره انجام شود که در قرآنها پايان هر داستاني با علامت )ع( مشخص شده است. هر داستان را از اول هر آيه ده بار مرور مي کنيم . يعني اول، هر آيه را به صورت جداگانه ده بار تکرار مي کنيم تا داستان مورد نظر تمام شود. بعد از اتمام داستان مجدداً از اول تا آخر داستان را تکرار مي کنيم تا تسلط کامل پيدا شود و به همين ترتيب در قسمتهاي بعدي، و در پايان سوره دوباره از اول سوره تا آخر آن را تمرين و تکرار مي کنيم و در سوره هاي بعدي نيز همين روال را ادامه مي دهيم تا يک حزب کامل شود.
بعد از اتمام يک حزب مجدداً از اول حزب شروع مي کنيم تا تسلط کامل بر يک حزب پيدا شود و به همين صورت جزء ها را تکرار مي کنيم.
اين نکته قابل توجه است افرادي که مايل هستند قرآن را به صورت موضوعي حفظ کنند بايد کاملاً علامت (ع) را دقت کنند و مي‌توانند آيات مربوط به يک داستان را به خاطر بسپارند. ونيز کساني که ذوق سخنراني دارند مي توانند از اين در زيبا و پر بار کردن سخنان خود بهره برند. گاهي مشاهده مي شود که بعضي قرآن را از چپ به راست مي خوانند و اين کار را بسيار مهم مي دانند. اين عمل گر چه هنر است و خوب اما بهتر آن است که قرآن را آن طور که هست حفظ کنيم ودر عوض وقت را صرف يادگيري مفاهيم قرآن نمائيم تا لذت بيشتري ببريم و بتوانيم به آيات الهي عمل کنيم.
توصيه مي شود که حافظ قرآن در هر مرحله از حفظ که هست آنچه را حفظ کرده است براي فرد ديگري ارئه دهد تا او گوش دهد واغلاط او را تصحيح کند. اين روش باعث تسلط زياد حافظ مي شود و اين کار اگر در محيط خانه صورت گيرد مي تواند عامل موثري در گرمي خانواده و جذب آنان به سوي قرآن باشد. اين کار را به صورت مباحثه هم مي توان انجام داد به اين شکل که شما آيه اي را بخوانيد ودوست شما آيه بعدي را و همينطور تا سوره تمام شود و يا شما قسمتي از سوره را بخوانيد و دوست شما قسمت ديگري از سوره را و اين کار نقش موثري در تثبيت آموخته ها دارد.
فشار آوردن يکباره روي مغز کار صحيحي نيست بلکه بايد با برنامه ريزي منظم و پشتکار و تداوم به گونه اي حرکت کرد که بتوان تا آخر کار را به پايان آورد چرا که حفظ قرآن مشکل است ولي نگهداري محفوظات مشکلتر. بعضي افراد در ابتدا شوق فراوان دارند و مثلاً روزهاي اول پنج ساعت وقت صرف مي کنند اما بعد تا مدتي هيچ تمرين ندارد و سپس مجدداً چند ساعت به کار مشغول مي‌شوند و بعد هيچ. بايد تاکيد کرد که برنامه ريزي درست وپشتکار است که موفقيتهاي چشمگير را به ارمغان مي آورد.
در حفظ آيات مشابه بايد بسيار دقت شود و حفظ اينگونه آيات نيازمند تکرار و تمرين زياتري است. مثلاً اگر آيات معمولي را ده بار تکرار مي کرديم هر يک از آيات مشابه را بايد بيست بار تکرار کرد
بعضي از آيات بدين شرح است و در سوره هود آمده است
. و إِلي عادٍ أخاهُُم هُوداً قالَ يا قَومِ اعبُدوُُا اللهَ مالکُُم من اِِله غيرُُه إنْ انتم إلاّ مُفترونَ و در سوره اعراف مي خوانيم که
. و إلي عادٍ أخاهُُم هُوداً قالَ يا قََوم اعبُُدوا اللهَ مالکُُم مِنْ إلهٍ غيره أفلا تَتقونَ
:ونيز در همين سوره مي خوانيم
و إلي ثمود أخاهُُم صالحاً قالَ يا قَومِ اعبُُدوا اللهَ مالکُُم مِنْ إلهٍ غَيرُُه قد جائْتکُُم بَينةٌ مِنْ رَبَّکْْم و يا مثلاً در سوره هود آمده است
. قالُُوا يا صالحُ قد کنتَ فينا مرجُوّاً قبقَبْلْل هذا أتنهانا اَنْ نعبدَ ما يعْبدُ اباؤُُنا و إنََّّنا لَفِِي شکٍّ مما تَدْعُونََا اليه مريبٌ
:و در سوره ابراهيم آمده
. الم يأتکُُم نَبَؤُُا الذّّين من قَبلِکُُم قوم نوحٍ و عادٍ و ثمودَ… و قالوا إنّّا کََفرنا بما اُرْسِلْتُُم به و إنا لَفِِي شَکٍّ ممّّا تَدْعُونََنا اِليه مُريبٍ و يا در سوره قصص مي خوانيم
و أنْ اَلْقِ عصاکَ فلّّما رََءاها تَهتزُّ کانََّّها جانٌّ وَلّّي مُدْبِراً و لَمْ يعَقِِّّب يا موسي اقباَقْبِلِل و لا تخف إنّّک من الا منينَ
و در سوره نمل نيز آمده است
. وَ اَلْقِ عََصاک فلّّما رََءاها تَهتزُّ کانََّّها جانٌّ ولوَلّيي مُدبراً و لَمْ يعَقِّبْ يا موسي لا تَخفْ إنّّي لا يخافُ لَدي المُرسَلُونَ
در مورد حفظ اين قبيل آيات فقط تکرار و تمرين فوق العاده توصيه مي شود و البته قبل و بعد آيه نيز مي تواند مقداري به
.سهولت حفظ آيات مشابه کمک کند
در مورد اواخر آياتي که با هم شباهت زياد دارند مانند و کانَ اللُُه غَفوراً رَحيماً و کانَ اللُُّّه عليماً حکيماً و إن اللََّّه کان غفوراً رحيماً و إنّ الله کان عليماً خَبيراً
إنّ الله کانَ بما تَعلمُونَ خَبيراً
نيز همچنان توصيه مي شود که زياد تکرار و تمرين شود و به علاوه معنا و مفهوم آيه هم مي تواند به حفظ درست اينگونه آيات کمک کند. اگر در آيه اي از معرفت و رحمت و گذشت خداوند بحث شده است آخر آيه معمولاً همان مضمون را دنبال مي کند مثلاً در سوره زمر خداوند خطاب به پيامبر اکرم )ص( مي فرمايد
. قلْ يا عبادي الذّينَ أسرَفُُوا عََلي أنفُسِهِِم لاتَقْنََطوا من رَحْمَةِ الله إنَّ اللهَ يغفِرُ الذُنُوبَ جَميعاً انّّه هو الغفورُ الرحيم چنانکه ملاحظه مي شود جمله
انّ اللهَ يغْفِرُ الذُنُوبَ جَميعاً با
إنّّه هو الغَفُُور الرّّحيم
.کاملاً تناسب دارد
گوش دادن نوارهاي ترتيل مي تواند در بالا بردن سطح تجويد و صوت و صوت و لحن موثر باشد. مثلاً مي توانيد در پايان يک جزء و در مواقع مناسب از نوار جهت تمرين محفوظات خود استفاده نماييد. بعضي مي گويند ما همراه با گوش دادن نوار بهتر مي توانيم حفظ نماييم. گرچه اين کار ممکن است، اما آن طور که با تمرين و تکرار، آيات در ذهن جا مي گيرند و ذهن فعالتر مي شود و در موقع تحويل کار با سهولت بيشتري انجام مي شود، نوار نمي تواند موثر ياشد و ممکن است آيات زودتر از
.ذهن برود
فراگيري صرف و نحو عربي در حفظ قرآن خصوصاً در حفظ آيات مشابه بسيار موثر است زيرا از نظر اعراب کلمات، اشتباهات کمتري پيش مي آيد مثلاً آيه
. و اتَّقُُوا يوماً لا تَجْْزي نَفسٌ عن نَفسٍ شَيئاً و لايقْبَلُ مِِنها شَفاعةٌ و لايؤخَذُ مِِنها عَدْلٌ و لا هُُم ينْصََرون
براي کسي که بداند فاعل يا مفعول و يا ظرف کدام است و اعراب هر يک چيست، به خاطر سپردن آيه آسانتر است از کسي که هيچ چيز در اين رابطه نمي داند. کسي که بداند مثلاً )يوماً( چون مفعول براي )اتقوا( است منصوب است در اينکه اعراب اين لفظ مرفوع است يا منصوب و يا مجرور دچار شک نمي شود و لذا در موقع تحويل دادن نيز دچار اشتباهات کمتري مي گردد. و يا در اعراب )نفسٌ( فرد آشنا به نحو عرب ميداند اين کلمه فاعل است و بايد مرفوع خوانده شود اما فرد نا آشنا به
.اين قاعده ممکن است در اعراب آن دچار ترديد شود و يا در سوره فصّّلت خداوند مي فرمايد
. انّ الّذينَ کَفََروا بالذِکّرِ لَمّّا جاءََهم و إنّّه لکتابٌ عَزيزٌ
کسي که آگاهي از صرف و نحو عربي داشته باشد مي داند که )إنّ( اسم و خبر مي خواهد و )إنّ( اسم خود را نصب و خبر خودش را رفع مي دهد و يا مي داند که )بالّّذکر( جار و مجرور است و نيز مي داند اعراب )عزيز( رفع است زيرا صفت براي
)کتابٌ( است و صفت و موصوف در اعراب با هم مطابقت مي کنند. پس دانستن صرف و نحو، به مقدار زيادي مي تواند در سهولت حفظ قرآن به ما کمک کند و نيز در حفظ کردن آيات مشابه کمک خوبي باشد
