تجوید قرآن
تعریف: تجویددر لغت به معنای «تحسین – تکمیل – نیکوگردانیدن» آمده است.
بدیهی است، آیات الهی با رعایت قواعد ویژهای که انشاءالله فرا خواهیم گرفت، زیباتر، نیکوتر و تکمیلتر تلاوت خواهد شد و لذا این قواعد را «تجوید قرآن» نامیدهاند.
تجوید در اصطلاح قرائت عبارت است از:
اداء حرف از مخرجش همراه با اعطاء «حق» و «مستحق» آن حرف.
حق حرف: عبارت است از «صفات لازمه آن حرف»
منظور از صفات لازمه حرف، حالاتی است که حرف در حالت «انفراد» و بدون ترکیب در کلمه داراست، مانند: استعلاء – استفال – جهر – همس – شدت ….
مستحق حرف: عبارت است از »احکامی که از صفات لازمه آن حرف ناشی میشود.»
منظور از احکام، حالاتی است که برای حرف در «ترکیب» با حروف دیگر و حرکات مختلفه، پیش میآید. مانند تفخیم و ترقیق، ادغام و اظهار و مد ….
در توضیح بیشتر، خاطر نشان میسازد که هر حرف به «تنهایی» و به صورت «منفرد» دو مشخصه دارد:
یکی اینکه از «مخرج» معینی خارج میشود. اما این کافی نیست! چون از بعضی مخارج حروف، بیش از یک حرف خارج می شود.
حرف مورد نظر باید مشخصه دومی هم داشته باشد تا از حرف هم مخرجش متمایز و جدا شود. حرف مورد نظر باید مشخصه دومی هم داشته باشد تا از حرف هم مخرجش متمایز و جدا شود.
این مشخصۀ دوم «صفات» حرف است که به آنها «حق» گویند.
بعنوان مثال «حرف میم» از مخرج خود (از میان دو لب) ادا میشود و توسط صفتی مثله «غنه» از حرف هم مخرجش یعنی «حرف باء» متمایز شده است.
اما حرف وقتی در کلمه قرار میگیرد، بسته به این که چه حرکتی داشته باشد و در کجای کلمه واقع شود و قبل و بعد از آن چه حروفی وجود داشته باشند، حالات مختلفی بخود میگیرد، مثلا «حرف میم» گاهی در حرف بعدی خود ادغام میشود و گاهی اخفاء میگردد. این حالات مختلف را «مستحق» حرف یا «احکام» حروف نامیدهاند.
