انواع قرائت

مراتب قرائت (انواع قرائت)

قرائت آیات قرآن 4 مرتبه ارد:

1- ترتیل 2- تحقیق 3- تحدیر (حدر) 4- تدویر

1- ترتیل: در لغت عبارت است از «نظم و ترتیب در کلام»، «رَتِّلِ الکَلامَ» یعنی: سخن را خوب بیان کرد – قواعد سخن را مراعات نمود.

ترتیل در اصطلاح قرائت عبارت است از: نیکو خواندن قرآن بطور منظم و با تأنّی و شمرده و همراه با تدبّر در معانی ، بطوری که تمامی قواعد رعایت شود.

2- «تحقیق » در لغت به معنای «مبالغه در انجام چیزی بدون کمی و زیادی » و «رسیدن به حقیقت شئی » آمده است.

در قرائت قرآن «تحقیق» عبارت از خواندن قرآن با حداکثر آرامش و تأنّی حتی « آهسته تر از قرائت به ترتیل » همراه با اشباع مدها،تحقیق همزه ها، اتمام حرکات، تحقیق مخارج حروف و … که همه ی اینها در سایه قرائت آیات با حداقل سرعت، میسّر است.قرائت تحقیق، طریقه و روش از نافع، عاصم و حمزه بوده و روشی است که از آن جهت تعلیم قرائت به شاگردان و همچنین تمرین و ریاضتزبان برای فراگیری و اداء کامل قواعد تجویدی، استفاده می شود.

3- تحدیر ( حدر ): به معنای سرعت گرفتن و از سراشیبی به پایین آمدن می باشد که مستلزم ازدیاد سرعت است. در اصطلاح قرائت، عبارت است از خواندن قرآن با سرعت زیاد همراه با رعایت احکام تجوید.

بدیهی است که در این حال احکام تجویدی با دقّت و ظرافت پیشین، رعایت نخواهد شد امّا به هر حال نباید قواعد قرائت دچار اخلال فاحش گردد.

« حدر » روش کسانی است که مدّ منفصل را به «قصر» خوانده اند مانند: ابن کثیر، قالون ..

4- تدویر: حالتی است بین تحقیق و حدر به بیان دیگر، نوعی قرائت است نه به سرعت « حدر » و نه به کندی « تحقیق ». اکثر اهل اداء، این روش را اختیار کرده اند.

در فایده ی مراتب مختلف قرائت آمده است:

کسانی که به تحقیق خوتنده اند، این روش را بهترین راه برای اداء قواعد تجویدی و تدبر در معانی می دانند هر چند که در نتیجه ی آن، آیات کمتری خوانده شود.

امّا آنان که قرائت « حدر » را اختیار کرده اند بر این عقیده اند که مطابق فرموده ی خداوند: «مَن جاءَ بِالحَسَنَةِ فَلَهُ عَشرُ اَمثالِها »

پس هر چه سریعتر خوانده شود، کلمات بیشتری تلاوت خواهد شد و بدین ترتیب اجر بیشتری عاید قاری خواهد شد! حال آنکه در کتاب خدا آمده است :«

تحقیق ترتیل تدویر تحدیر

و امّا افضل قرائات همان ترتیل است که مجمع امتیازات زیادی است و در قرآن نیز بدان امر شده است آنجا که فرموده: وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا (سوره مزمل / ۴) یعنی قرآن را منظم بخوان با تأنی و شمرده و همراه با تفکر در معانی و مضامین.

از امام صادق علیه السلام سؤال شد، ترتیل چیست؟

فرمودند: التَّرْتِیلُ التَّوَقُّفُ عِنْدَ آیاتِ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ، وَ حِفْظُ الْحُرُوفِ وَ حِفْظُ الْوُقُوفِ.

در کتاب منسوب به شعبی، با کمی تفاوت یعنی التَّرْتِیلُ تَجْوِیدُ الْحُرُوفِ وَ حِفْظُ الْوُقُوفِ نیز آمده است.

و این فرموده مولای متقیان، مورد اتفاق اهل تشیع و تسنن است.

با توجه به تمامی مطالب فوق، فضل و برتری «ترتیل» بر دیگر قرائات آشکار می‌گردد.

بطور اختصاصی در ترتیل امتیازات ذیل جمع آمده است:

۱- نه بدان سرعت است که در قواعد تجویدی خللی وارد آید.

۲- نه بدان کندی و آهستگی است که همچون تحقیق، آیات کمتری خوانده شود.

۳- تجوید حروف و «حفظ و وقف» رعایت می‌گردد.

۴- از همه مهمتر، فرصت کافی برای تدبر در معانی وجود دارد.

حال از فرموده امام همّام مولای متقیان حضرت علی بن ابی طالب علیه‌السلام بهره جسته، به اصل بحث وارد می‌شویم

همانگونه که گفته شد، حضرت فرمودند: «التَّرْتِیلُ تَجْوِیدُ الْحُرُوفِ وَ حِفْظُ الْوُقُوفِ»

ما در این جزوه ابتدا «تجوید الحروف» را تعریف و قواعد آن را به تفصیل و طی مباحث مختلف بیان می‌کنیم و سپس به «باب وقف و ابتدا» یا «حفظ الوقوف» می‌پردازیم، به این امید که علاقه‌مندان را مفید واقع گردد.