نکات و استثنائات
1- هاء ضمیر در کلمات « اَرجِه » ( سوره الاعراف و الشعراء ) فَلقِه ( سوره النّمل )، به سکون آمده است.
2- هاء ضمیر در « یَرضَهُ لَکُم » ( سوره الزّمر ) « بلا اشباع » خوانده می شود.
3- هاء ضمیر در عبارت « وَ یَخلُد فیه مُهاناً » ( سوره الفرقان ) به اشباع ( صِلَة ) خوانده می شود.
در پایان باید دانست که اصولا حرف « هاء » در آخر کلمات قرآنی از سه قسم خارج نسیت؛
1- هاء ضمیر 2- هاء سکت 3- هاء جوهری ( ذاتی )
اینک به شرح اقسام سه گانه « هاء » می پردازیم.
1- هاء ضمیر = مشروح آن از نظرتان گذشت.
2- هاء سکت = هاء ساکنه ایست که جزء کلمه نیست. در آخر کلمه می آید و معنا هم ندارد.وجه کاربد آن، تأکید بر « وقف » در کلمه مزبور است. در صورت وصل یا سکونِ هاء سکت، وصل می شود.
موارد هاء سکت در قرآن؛
- سوره البقره ( آیه 258 ) = لَم یَتَسَنَّه
- سوره الانعام ( آیه 89 ) = فَبِهُدیهُم اقتَدِه
- سوره القارعه ( آیه 19 ) = ماهِیَه
- سوره الحاقّه (آیه 18- 24 ) = کِتابِیَه
- سوره الحاقه ( آیه 19- 25 ) = حِسابِیَه
- سوره الحاقه ( آیه 27 ) = مالِیَه
- سوره الحاقه ( آیه 28 ) = سُلطانِیَه
3- هاء جوهری ( ذاتی ) = حرفی است که جزء ذات و جوهر کلمه است و از آن جدا نمی شود. مانند: اللهُ – نَفقَهُ – فَواکِهُ – یَنتَهِ – اِلهُ – وَجهُ – وُجُوهٌ – کَرِهَ – شُبِّهَ – سَفِهَ – …
حرکت هاء جوهری هر چه باشد به همان صورت و بدون اشباع اداء می شود. تنها در کلمه ی « هذِهِ » با وجود اینکه هاء آخر کلمه، هاء جوهری است، با این حال به « اشباع » خوانده می شود.
