آموزش روخوانی و روانخوانی قرآن

بخش دوم: آموزش روخوانی قرآن – ساده خوانی قرآن

برای تسلط بر ساده‌خوانی قرآن، تنها آشنایی با علامت‌ها و قاعده‌های مربوط به آن کافی نیست، چرا که آشنایی با آن‌ها مقدمه‌ای است برای تلفظ صحیح کلمات و آیاتی که آن علامت‌ها و قاعده‌ها در آن به کار رفته است. لذا بعد از آشنایی با آن‌ها باید با انتخاب کلمات و آیاتی که علامت یا قاعده تدریس‌شده در آن به کار رفته، در کلاس تمرین و تکرار کرد تا تسلط کامل بر خواندن آن‌ها پیدا کنند و با انجام تکلیف شب برای همیشه در ذهن آن‌ها تثبیت و بادوام شود.
در ساده‌خوانی قرآن با سه نوع تمرین سر و کار داریم:
الف) تمرین در کلاس بعد از معرفی علامت یا قاعده برای تفهیم و یادگیری آن
ب) تمرین در منزل برای تثبیت و دوام آن در ذهن
ج) تمرین قبل از شروع درس برای ارزشیابی از میزان یادگیری و تسلط دانش‌آموزان با علامت یا قاعده تدریس‌شده
بی‌شک نحوه تمرین در مراحل فوق با یکدیگر تفاوت دارند و لازم است نحوه تمرین در هر یک از آن مراحل مورد بررسی قرار گیرد.
تمرین در کلاس:
با توجه به مشترکات فراوان قواعد املاء و انشاء فارسی با عربی، بیشتر علامت‌ها و قاعده‌های ساده‌خوانی قرآن با علامت‌ها و قاعده‌های زبان فارسی یکسان و یا نزدیک به هم می‌باشند. لذا ما می‌توانیم بعد از معرفی هر یک از آن‌ها، نظیر یا مشابه فارسی آن را یادآوری کرده و اگر تفاوت مختصری در شکل یا صدای آن‌ها وجود دارد، تذکر دهیم و سپس آن‌ها را روی کلمات قرآنی تمرین و تکرار کنیم تا کاملاً با آن آشنا شوید.
تمرین‌های اولیه باید روی حروف و سپس از کلمات دوبخشی شروع و به ترتیب کلمات سه‌بخشی، چهاربخشی و… ادامه یابد. و در صورت امکان، آیاتی که آن علامت یا قاعده در آن به کار رفته انتخاب و روی آن‌ها تمرین می‌کنیم تا دانش‌آموزان باورشان بیاید که یادگیری قرآن خیلی ساده و آسان است و بعد از چند جلسه توانسته‌اند بعضی از آیات قرآن را بخوانند. لازم به یادآوری است که در انتخاب این آیات باید دقت فراوان شود تا دارای علامت یا قاعده تدریس‌نشده نباشد و این کار از درس سکون به بعد به راحتی امکان‌پذیر است.
انتخاب کلمات برای تمرین باید با خود معلم باشد تا دانش‌آموزان با دقت علامت‌ها و قاعده‌های به‌کاررفته را تشخیص دهند. کلمات را ابتدا به صورت تفکیک و سپس ترکیب آن‌ها را در مقابلشان می‌نویسیم تا در تشخیص علامت‌ها و قاعده‌های جدید با مشکلی مواجه نشوند و پس از آشنایی کامل، دیگر به صورت تفکیک نوشتن لازم نیست.
تمرین در منزل:
هدف از این تمرین تثبیت و دوام آن چیزهایی است که در کلاس آموخته‌اند. برای این مقصود از روش‌های مختلفی می‌توان استفاده کرد؛ برای خردسالان با نوشتن کلماتی به صورت تفکیک می‌خواهیم تا آن‌ها را با هم ترکیب کنند و بر عکس آن را با نوشتن کلماتی به صورت ترکیب می‌خواهیم آن‌ها را به صورت بخش‌بخش تفکیک کرده و علامت‌ها و قاعده‌های مربوطه را با رنگ قرمز مشخص کنند. برای بزرگسالان از آن‌ها می‌خواهیم تا از قرآن کلماتی را انتخاب کنند که دارای علامت یا قاعده تدریس‌شده باشد و از نوشتن کلماتی که دارای علامت یا قاعده تدریس‌نشده است، خودداری کنند.
تمرین قبل از شروع درس جدید:
هدف از این تمرین اطلاع از میزان پیشرفت دانش‌آموزان و کمک به آن‌ها برای تقویت و تکمیل آموخته‌های جدید می‌باشد. در این مرحله دانش‌آموزان ما باید بتوانند کلیه کلمات و آیاتی که دارای علامت‌ها و قاعده‌های تدریس‌شده را به طور صحیح بخوانند. لذا دیگر روی کلمات ساده و به صورت تفکیک تمرین نمی‌کنیم، بلکه با انتخاب کلمات مشکل و یا آیاتی که آن کلمات در آن به کار رفته، از تک‌تک افراد می‌خواهیم تا آن‌ها را بخوانند و پس از حصول اطمینان از یادگیری همه، درس بعدی را شروع می‌کنیم.
۶- بهترین راه برای جلب توجه دانش‌آموزان، ایجاد رقابت بین آن‌ها است ولیکن وظیفه ملعم است که از حس رقابت آن‌ها فقط به منظور به کار انداختن نیروها و استعدادهای باطنی ایشان استفاده نماید و بداند که در این امر باید کمال احتیاط و مراقبت را بکار بندد تا در تشویق یا تنبیه دانش‌آموزان زیاده‌روی نشود و هیچ یک از ایشان نسبت به دیگران حسود و بدخواه نگردد و آن‌ها که عقب‌مانده و بی‌استعدادترند، احساس سرخوردگی و محرومیت شدید نکنند و این نکته را باید به خاطر داشت که اگر دانش‌آموزی در مقابل کار خوب چنان‌که باید مورد تمجید و تشویق قرار نگیرد، آنقدرها عیب ندارد که دانش‌آموز مقصری شدیدتر از آن‌چه باید مورد مؤاخذه و تنبیه واقع شود.
7 – تنبیه در تربیت کودک و جوان اثر خاصی دارد و انواع مختلف آن در هر عهد و زمان میان اقوام و ملل روی زمین مرسوم و متداول بوده است. ساده‌ترین نوع تنبیه آن است که دانش‌آموز را در مقابل خطا و قصوری که نموده مسئول دانند و عیب عمل او را به وی تذکر دهند. این رفتار عموماً برای جلوگیری از کارهای زشت و تشویق به اعمال پسندیده وسیله بسیار خوبی است. دیگر از تنبیه‌های مفید آن است که دانش‌آموز را وادار کنند کاری را که بد انجام داده از نو انجام دهد و این بار اشتباه عیب خود را جبران نماید و البته در چنین مواردی مربی با چند تشویق و راهنمایی و همکاری به کودک کمک رساند.
معلم نباید با ضربات دست و چوب دانش‌آموزان را به علت یاد نگرفتن درس‌ها تنبیه نماید، چون فراگیری درس‌ها کاری دشوار است و ترس از مجازات معلم بر دشواری و کراهت آن می‌افزاید. ترس ممکن است دانش‌آموز را مانند ماشینی به کار وادارد ولی سبب علاقه وی به تحصیل نمی‌تواند باشد. ترس جنبش و فعالیت فکر را فلج می‌سازد.
8 – ارزشیابی معلم از روش تدریس خود:
ارزشیابی منظم و مستمر معلم از عملکرد خود به او این امکان را می‌دهد تا به تدریج نارسایی‌های خود را اصلاح کند و در جهت ارتقای سطح دانش و مهارت‌های خود گام بردارد.
برای این کار لازم است فهرست رفتارهایی را که در تدریس خوب باید به کار بسته شود، تهیه شود و سپس با تهیه وسیله‌ای برای مشاهده و اندازه‌گیری رفتارهای مطرح‌شده را مورد ارزشیابی قرار دهد.