قرآن در مدارس
مقدمه
بر اساس تأكيدات و منويات قلبی مؤسسه آموزشی و پرورشی حضرت امام هادی (علیه‌السلام) در خصوص انجام منسجم‌تر و دقیق‌تر فعالیت‌های قرآنی واحدهای آموزشی نکاتی چند در باب بهبود و بازدهی این امر خطیر به اطلاع معلمین محترم می‌رسد و انتظار می‌رود با مدنظر قرار دادن و انجام این نکات به پیشرفت مسائل قرآنی این بخش عظیم از مجتمع اهتمام ورزند.
* اهداف قرآنی مؤسسه
مهمترین هدف حرکت در راستای فطرت انسانی دانش‌آموزان که همان فهم قرآن است می‌باشد.
- ۱ – آشنایی دانش‌آموزان با محوری ترین عنصر دین اسلام
- ۲ – بهره‌وری دانش‌آموزان از قرآن در زندگی عملی و علمی
- ۳ – شرکت در مسابقات رسمی ادارات آموزش و پرورش و یا غیر آن جهت بدست آوردن رتبه‌های ویژه (ناحیه و استان)
- ۴ – اشاعه و ترویج فرهنگ قرآنی به منظور رهاسازی انسان از اسارت فرهنگ غیردینی
- ۵ – تأمين و غنى‌سازى اوقات فراغت دانش‌آموزان
- ۶ – شناسایی و پرورش استعدادهای قرآنی دانش‌آموزان
- ۷ – آموزش غير مستقيم لغات عربی از برای آشناسازی دانش‌آموزان با الفاظ قرآنی
- ۸ – ایجاد زمینه برای فعالیت‌های دینی و جمعی از طریق بهره‌وری کاربردی از قرآن
- ۹ – ارتقاء روح معنوی در دانش‌آموزان به واسطه کلمات، افکار و عبارات قرآنی
- ۱۰ – ایجاد ذخیره قرآنی از طریق تحفیظ قرآن
- 11- آموزش مفاهیم قرآنی
* برنامه کلان قرآنی مدارس حضرت امام هادی(علیه‌السلام)
برنامۀ کلان قرآنی مدارس حضرت امام هادی(علیه‌السلام) عبارتست از:
۱ – تشکیل پروندۀ تصویری و مکتوب قرآنی از برای دانش آموزان والدین آنان
۲ – آموزش عمومی دانش آموزان شامل:
- الف) قرائت قرآن (روخوانی، روانخوانی، بهینه‌خوانی، جمع‌خوانی، مناجات‌خوانی، ترتیل‌خوانی، صوت و لحن)
- ب) مفاهیم قرآن (ترجمه لغات به فارسی بشیر)
- ج) آشنایی با علوم قصص و تاریخچه قرآن
- د) حفظ (ترتیبی و موضوعی قرآن)
- هـ) تفسیر مقدماتی قرآن (برای مقاطع بالاتر)
٣ – تربيت مربیان و معلمان جهت آموزش عمومی قرآن
۴ – برگزاری جلسات متون قرآنی (استمرار هفتگی فراگیر و جمعی و سیار)
۵ – مسابقات قرآنی (درون مدرسه‌ای، برون مدرسه‌ای)
۶- جُنگ‌های قرآنی (شامل هم‌خوانی، سرود، تواشیح، تئاتر و نمایش‌های قرآنی)
۷- پدید‌آوردن بانک قرآنی مدارس شامل کتاب، نوار و فیلم‌قرآنی، اذان، اقامه، مناجات از قاریان و پخش آنها
8- تشکل‌دهی برنامه‌های ویژه قرآنی شامل:
- الف) هفته قرآن
- ب) ورزش- قرآنی
- ج) بازار روز قرآن (پرداخت جوایز بر اساس کارتهای امتیاز قرآنی)
- د) دیدار با حفاظ معتبر داخلی و خارجی
- هـ) جام قرآن
* شرح وظایف مدیر دارالقرآن
شرح وظایف مدیر: دار القرآن
۱ – تنظیم زمانبندی حفظ قرآن برای تمامی پایه‌ها جهت دانش‌آموزان و کادر
۲ – تهیه پیک‌های احادیث
۳ – تنظيم زمانبندی حفظ احادیث برای تمامی پایه‌ها
۴ – وارد کردن آیات و روایات در تمامی کتب درسی دانش‌آموزان به صورت موضوعی بر اساس طرح درس
۵ – طرح سؤالات قرآن و روایات جهت امتحانات جامع و ثلث
۶ – طرح ریزی برنامۀ آموزش قرآنی مربیان در دوره‌های تابستانی
۷ – بازرسی از مدارس و امتحان از دانش‌آموزان چهار ماه یکبار
۸ – نظارت بر برگزاری و برنامه‌های جنگ قرآنی مدارس
۹ – برگزاری مسابقات قرآنی «حفظ، قرائت، مفاهیم» بین نخبگان مدارس.
۱۰ – ارتباط با مراکز قرآنی جهت همکاری با مدارس مجتمع.
۱۱ – تنظیم برنامه‌های فوق‌العاده برای دانش‌آموزان نخبه قرآنی
۱۲ – تشکیل تیم‌های تخصصی قرآنی مدارس جهت شرکت در مسابقات.
۱۳ – تنظيم برنامه جهت تعيين متصدی قرآن کلاس و مدارس از والدین و مسئول قرآن
۱۴ – راه‌اندازی اردوهای قرآنی
15 – تدوین برنامه تابستانی قرآنی مدارس
16 – نظارت بر تنظیم گزارش تحفیظ و قرائت قرآن دانش‌آموزان مدارس
17 – برگزاری جشن قرآن
* شرح وظایف مربیان پرورشی در قبال قرآن
وظیفه مربیان پرورشی در مورد قرآن و حدیث به شرح زیر است:
۱ – راه‌اندازی برنامۀ جنگ قرآن مدارس با حضور اولیاء دانش‌آموزان
۲ – انجام منظم و منسجم مسابقات قرآنی
3- راه‌اندازی دوره‌های قرآنی
۴ – راه‌اندازی برنامه تابستانی تحفیظ و تثبیت قرآن مدارس
۵ – تنظیم پرونده قرآن تک تک دانش‌آموزان مدارس
۶ – كنترل اجرای بودجه‌بندی تحفیظ و روخوانی مدارس و نمونه تحفیظ
7 – گذاردن کلاس ویژه جهت دانش‌آموزان عقب افتاده قرآنی
8 – برقراری ارتباط با مراکز قرآنی و …. جهت رفع اشکالات و یا عرضه زحمات مربیان
۹ – تشكیل تیم نخبگان قرآن مدرسه جهت مسابقات و ….
۱۰ – اجرای مسابقات درون مدرسه قرآنی و حدیثی و مسؤولیت مستقیم در قبال مسابقات برون مدرسه‌ای
۱۱ – برگزاری جشنواره‌های قرآنی در استان‌های مختلف
۱۲ – تکثیر نوارهای قرآنی مورد نیاز دانش‌آموزان از برای تحفیظ
۱۳ – اجرای کلاس ویژه برای جبران نواقص روخوانی و بهینه خوانی دانش‌آموزان
۱۴ – راه‌اندازی برنامه هفته قرآن
15 – شرکت دادن دانش‌آموزان در مسابقات قرآنی
* ابعاد فعالیت‌های قرآنی در مدارس
ابعاد فعالیت‌های قرآنی و نهج‌البلاغه، شعائر و اذکار در مدارس:
- الف) گروه ویژه مسابقات ویژه برنامه
- ب) برنامۀ عمومی قرآن در مدارس
- ج) برنامه‌های تخصصی قرآن
* رهنمودهای اجرایی
۱ – آموزش روخوانی روانخوانی و بهینه خوانی قرآن برای کلیه دانش‌آموزان ضروری و الزامی است و حتی نمرات درس فوق باید در نمرات درس قرآن و انضباط در کارنامۀ پایان سال مورد ملاحظه قرار گیرد.
۲ – دانش‌آموزان عقب افتاده و یا گندذهن و یا تازه ثبت نام کرده باید در گروه ویژه‌ای قرار گیرند تا به جبران عقب‌ماندگی‌ها بپردازند و مانع رشد درس قرآنی و سایر دانش‌آموزان شوند.
3 – بازپروری آیات حفظ شده قرآن باید در هر هفته یک ساعت انجام گیرد تا ضمن ایجاد ارتباط میان آیات از به یاد رفتن آیات حفظ شده جلوگیری شود.
۴ – در شروع سال تحصیلی تا ۱۵ مهرماه گروه مسابقات قرآنی و حدیثی مدرسه انتخاب شوند و برنامه‌های آنان نیز برنامه‌ریزی و شروع به کار نماید.
۵ – تقسيم‌بندى دقيقى جهت امتیاز دادن و سطح‌بندی افراد در علوم مختلف انجام شده که در مجامع علمی معمولاً از آن استفاده میشود لذا ما نیز از این تقسیم‌بندی نهایت بهره را خواهیم برد. صورت کلی این تقسيم‌بندى چنین است که افراد و امتیازات را به چهار قسمت عالی، خوب و متوسط و ضعیف تقسیم می‌شوند که سطح ضعیف تمام نمرات کمتر از ۱۰ است، سطح متوسط، از نمره ۱۰ تا کمتر از ۱۴ است، سطح خوب از نمرۀ ۱۴ تا کمتر از ۱۷/۵ و سطح عالی نیز از نمرۀ ۱۷/۵ تا ۲۰ می‌باشد. ناگفته نماند که حد مطلوب در این زمینه سطح عالی می‌باشد.
۶ – با توجه به حجم ساعات کلاس‌های قرآنی در مدارس نباید به حفظ آیات در کلاس بسنده کرد و می‌بایستی برای تثبیت آن در خارج از کلاس و در وقت وسیع‌تری توصیه مؤکد به دانش‌آموز بشود که نوار در منزل در هر صورتی روشن باشد. مثلاً در هنگام غذا خوردن و کارهای روزمره ضمناً برنامه مدون تحفيظ متعاقباً ارسال خواهد شد.
7 – باید بسیار مراقب بود که دانش‌آموز (مخصوصاً خردسالان) از ابتدای امر آیات را درست حفظ نمایند و اگر خدای ناکرده کلمه‌ای را بصورت نادرستی حفظ کنند و سریعاً تصحیح نشود برای همیشه آن کلمۀ نادرست در ذهنش باقی خواهد ماند و لذا از یک اعراب به ظاهر کوچک هم نباید براحتی گذشت مثلاً بسیاری از کودکان آیه شریفه «مَلِكِ النّاس» را «مَلَكِ النّاس» می‌خوانند بنابراین تصور اینکه این دانش‌آموز که این همه را به خوبی حفظ کرده می‌توان از این کلمه و این اعراب گذشت نبايد وجود داشته باشد و باید همین یک غلط را هم تصحيح نمود. همۀ معلمین عزیز باید بدانند که حفظ نکردن، بهتر از غلط حفظ کردن است.
۸ – معلمين محترم نباید در تحفیظ دانش‌آموزان میان حجم گذشته و حجمی که پیش رو دارند، تفاوتی قائل بشوند مثلاً در پرسیدن و امتحان گرفتن از آنها باید از همۀ حجم حفظ شده بصورت یکسان سئوال شود والا ممکن است حجم‌های گذشته به مرور فراموش شود.
۹ – نباید برای دانش‌آموز این تئوری نه چندان صحیح را جا انداخت که از نظر حفظ کردن بعضی از قسمت‌های قرآن سخت‌تر است و بعضی از قسمت‌ها راحت‌تر طبیعی است که مثلاً حفظ آیه ۲۸۲ سوره مبارکه بقره که حجمش در حدود یک صفحه است مشکل‌تر از تحفیظ سوره مبارکه تکویر که آنهم حجمش یک صفحه است می‌باشد و یا اینکه مسلّم است که قرائت بعضی آیات کریمه مانند سور انعام یا احزاب یا نور و… سخت تر از خواندن خیلی از سوره های قصار و یا قسمت‌های دیگر قرآن (حتی برای قاریان برجسته) است لذا نباید به دانش‌آموزان و اولیاء آنها این مسائل القاء شود بالاخره باید قرآن را حفظ کنیم و همۀ این کتاب عزیز را نیز باید حفظ کرد پس چرا بی جهت آن را به ساده و سخت تقسیم کنیم؟!!
۱۰ – استفاده از روش‌های مفید و جذاب مخصوصاً برای رده‌های سنی پائین‌تر انگیزۀ بیشتری برای بچه‌ها و دانش‌آموزان برای تحفيظ قرآن ایجاد خواهد کرد مثلاً گروه‌بندی دانش‌آموزان در کلاس‌ها و تعیین سرگروه و در فرصت‌هایی آنها با هم کار کنند و از یکدیگر امتحان بگیرند و تکرار کنند این کار در تسریع تحفيظ قرآن مؤثر است.
۱۱ – معلمين محترم حتماً توجه داشته باشند دانش‌آموزی که همۀ سوره ها را حفظ میکند نام سوره را هم درست حفظ کند و از این روش که اول آیه‌ها را برای پرسش از دانش‌آموزان برای آنان ملکه کنیم اشتباه است و البته نکات ریزتر و دقیق‌تر در باب مسئله آموزش هست که انشاءالله در آینده به اطلاع خواهد رسید.
۱۲ – معلمین کلیه پایه‌های تحصیلی موظفند تا پایان مهرماه، روخوانی دانش‌آموزان را به طور کامل با تمرین جدی به پایان رسانند.
۱۳ – زمان مورد نظر برای برنامه فوق از ساعت 13:30 – 14:30 بعداز ظهر خواهد بود. بنابراین هیچ برنامۀ تخصصی و یا پرورشی بجز برنامۀ قرآن، برنامۀ عربی و ورزش عمومی در مهرماه برای پایه‌های تحصیلی دانش‌آموزانی که از نظر روخوانی قرآن مشکل دارند انجام نمی‌پذیرد و در عوض معلّمین موظفند برنامۀ آموزش روخوانی و تجوید را به پایان برند.
۱۴ – در مقطع آمادگی نیز برنامۀ روخوانی باید انجام گیرد و دانش‌آموزان تا پایان اسفندماه خواندن قرآن را به اتمام برسانند.
۱۵ – معلم موظف است که در هر هفته یک سوره از سور سال‌های گذشته را بازیابی قرآن نماید
16 – بخش تربیتی: نکاتی که در بخش تربیتی باید بدان اشاره کرد که در بعد آموزشی هم تأثیر بسزائی دارد عبارتست از:
الف) پاکیزه بودن فضای کلاس‌ها
در بعضی از کلاس‌ها متأسفانه دیده میشود که به علت عدم رعايت نكات بهداشتی دانش‌آموزان (مثلاً رعایت بهداشت دهان و دندان و جوراب و کفش) فضای کلاس آلوده است.
ب) نکته‌ای که در اغلب کلاس‌ها متأسفانه وجود دارد و معلم گرامی و به ویژه معلم آموزشی میتواند بطور صحیحی آن را رفع کند این است که هنوز خیلی از دانش‌آموزان نمی‌دانند در کلاس نباید با یکدیگر صحبت کنند، نباید بلند شوند و به هر جایی بروند، نباید پشت به معلم بکنند و نباید جواب سئوال فرد دیگری را به جای او بدهند و یا پنهانی به او بگویند و…. الى ماشاء الله.
* وسایل مورد نیاز قرآن مدارس
۱ – قرآن (کوچک و یا بزرگ)
۲ – رحل قرآن
۳ – جایگاه قرائت قرآن
۴ – پشت صحنه های قرآنی
۵ – ضبط صوت
۶ – صدا (میکروفن، دک، باند، میکس و آمپلی فایر و عایق‌های صوتی)
۷ – تصوير (دوربين، ميكس و….)
8 – نور و نورپردازی
۹ – طرح سن قرآنی
10 – نرم‌افزارهای هوشمند‌سازی آموزش قرآن
